در این بیماری بافت غیر طبیعی جایگزین بافت و سلول های طبیعی کبد می شود. در مراحل پیشرفته این بیماری تجمع مایع در شکم رخ می دهد. لذا این بیماران باید کمترین میزان ممکن مایعات را مصرف کنند و از سوی دیگر راه دفع مایع تجمع یافته در بدن از طریق ادرار برایشان فراهم شود.
از دیدگاه طب سنتی یکی از مهمترین تدابیر این بیماران کم خوردن غذا و مایعات است. یعنی بیماران باید حتی الامکان مقداری گرسنگی و تشنگی را تحمل کنند. میزان غذای فرد دچار سیروز کبدی بهتر است به یک ششم میزان غذایی که یک فرد عادی در زمان سلامتی می خورد، کاهش یابد. البته قوای این بیماران معمولا در مراحل پیشرفته ضعیف است و ممکن است تحمل گرسنگی طولانی را نداشته باشند، لذا توصیه می شود یک وعده غذای بیمار، به وعده های کوچکتر تقسیم شود و در طول روز میل شود. لذا از مصرف غذای پرحجم در یک وعده باید پرهیز شود. از سوی دیگر غذای بیمار باید در عین کم حجم بودن زود هضم و مقوی باشد تا انرژی و قوای لازم برای بیمار را تامین کند.
بیمارن دچار سیروز کبدی علاوه بر پرهیزات عمومی باید از غذاهایی مانند کله پاچه، حلیم، شیر برنج، غذاهایی که خلط لزج تولید می کنند مانند ماهی مانده، رشته، حلواهایی که با نشاسته تهیه می شود، غذاهای چرب و سرخ کرده، گوشت گاو و گوساله، یخ و غذاها و میوه های با مزاج سرد پرهیز کنند.
توصیه های غذایی مفید در بیماران سیروز کبدی:
بیماران سیروز کبدی می توانند در وعده صبحانه از یک قاشق مرباخوری گل قند عسلی یا عسل یا یک قاشق غذاخوری رب سیب غلیظ یا رب به غلیظ (یا در صورتی دیابتی نبودن از مربای سیب، به، بالنگ بدون شیرابه و فقط گوشت میوه) با یک کف دست نان برشته، استفاده کنند.
توصیه می شود نانی که بیماران دچار سیروز کبد استفاده می کنند، نان سبوس دار خوب پخته شده و برشته باشد و در نان زیره سبز و سیاه و زنیان اضافه شده باشد.
در بیماران سیروز کبدی برنج باید در کمترین میزان ممکن مصرف شود و اگر هم قرار است مصرف شود، به شکل سبزی پلو با سبزیهای ترخون، ریحان، مرزه، نعناع، گشنیز، جعفری، کاسنی، برگ تربچه، شوید، چوچاق، زولنگ (یا هر تعداد از آنها که در دسترس بود) و مقداری زنجبیل، زیره، هل، زعفران و دارچین تهیه شده و موقع طبخ برنج به جای آب از آب آهن تاب و عصاره گوشت پرندگانی که هضم سریع دارند و انرژی خوبی برای بیمار تامین می کنند، استفاده شود (مثلا عصاره گنجشک، بلدرچین، کبک، جوجه مرغ، شترمرغ). بیمار دچار سیروز کبدی نباید هر روز برنج بخورد و میزان برنج مصرفی وی در یک روز نباید بیشتر از 4-3 قاشق باشد.
گوشت های ذکر شده که با ادویه جات زردچوبه، زیره، انیسون، زنجبیل، دارچین، هل، زعفران پخته شده باشند یا عصاره غلیظ آنها با کمی نان برشته نیز برای این بیماران مفید است.
برای این بیماران می توان سوپهای غلیظ و کم آب با عصاره گوشتهای فوق، آب آهن تاب و سبزیجات و ادویه جاتی که در تهیه سبزی پلو ذکر شد به اضافه گیاهان خارخاسک، گزنه، خارشتر و خارمریم تهیه نمود. البته این گیاهان (برخلاف سبزیجات) ممکن است کمی دیزپز باشند، لذا بهتر است قبلا پخته یا بخارپز شوند و بعدا موقع طبخ سوپ به آن اضافه شوند.
نخوداب با عصاره گوشت ها و ادویه جات ذکر شده به طوری که نخود قبلا 24 ساعت خیسانده و آب آن دور ریخته شود و سپس با موارد مذکور خوب پخته شود طوری که آب آن به خوردش برود و دیگر آب نداشته باشد، برای این بیماران مفید است. می توان آن را با گوشت کوب کوبید و میل نمود.
ماهی ریز رودخانه ای یکی از بهترین غذاهای درمانی در این بیماران است که روزی 6-5 عدد باید بلعیده شود.
اگر وعده های کم حجم غذایی باعث شد بیمار از گرسنگی شکایت کند، به جای غذا از مقداری مویز، انجیر خشک، بادام درختی خام پوست کنده، فندق خام و پسته خام بخورد.
در مورد مصرف مایعات نیز بیماران دچار سیروز کبد، به جای آب از آب آهن تاب، عرقیات و جوشانده هایی که پزشک برای آنها تجویز می کند، باید استفاده کنند البته در کمترین میزان ممکن. مثلا اگر جوشانده ای برای بیمار تجویز شده و پزشک دستور داده که این جوشانده 6 بار در روز میل شود، جوشانده مذکور باید غلیظ و کم آب تهیه شود. به این صورت که : اگر دستور جوشانده ای (مثلا جوشانده کلیه و کبد و کیست) به این شکل است که به میزان 3 قاشق غذاخوری در یک لیوان عرق کبد ( یا هر عرقی که پزشک تجویز کرده) + 3 لیوان آب بجوشد و سپس صاف شود و روزی 6 بار میل شود، این دستور در بیمار دچار سیروز کبدی به این شکل باید تغییر یابد:
3 قاشق غذاخوری از جوشانده در یک لیوان از مجموع عرقیاتی که پزشک تجویز کرده (طبق نسخه) جوشانده شود تا یک استکان بماند. سپس صاف شود و یک استکان مایع غلیظ حاصله به صورت منقسم در طی 6 مرحله در طی روز میل شود.
در مورد خیسانده ها هم به همین شکل است: اگر دستور خیسانده ای (مثلا خیسانده شش تخم یا چهار شیره خنک) 2 قاشق غذاخوری در 2 لیوان از مخلوط عرقیات تجویز شده خیسانده و سپس صاف شود و 6 بار در طی روز مصرف شود، در بیمار سیروز کبدی دستور آن باید به این شکل تغییر یابد:
2 قاشق غذاخوری شش تخم یا چهار شیره خنک در یک استکان از مخلوط عرقیاتی که پزشک تجویز نموده (طبق نسخه) خیسانده شود. در این صورت با توجه به میزان آبی که تخمها به خود جذب می کنند، پس از صاف کردن و شیره کشیدن نصف تا دوسوم استکان مایع غلیظ به دست می آید. این مقدار مایع غلیظ، به صورت منقسم در طی 6 مرحله در طول روز میل شود.
اگر در نسخه بیمار نوشته شده که بیمار باید به جای آب در طول روز از مخلوط عرقیات تجویز شده استفاده نماید، این به آن معنا نیست که بیمار مجاز است هر مقدار که خواست از این عرقیات بنوشد. بلکه باید در صورت تشنگی، در کمترین میزان ممکن و در حد کمتر از یک جرعه بنوشد. به طوری که مجموع عرقی که در طی روز می نوشد، از نصف تا یک لیوان بیشتر نشود.
اگر تشنگی خیلی بیمار را اذیت کرد و بیمار درخواست آب نمود و از نوشیدن عرقیات امتناع نمود، می تواند از آب آهن تاب در حد مزمزه کردن و خیس کردن دهان استفاده کند.
در بیماران دچار سیروز کبدی که علیرغم تجمع مایع در شکم از تشنگی زیاد شکایت دارند، مصرف ماش و مغز بادام درختی باعث کاهش تشنگی ایشان می شود. می توان ماش پوست کنده پخته و بادام درختی خام پوست کنده را به غذاهای بیمار اضافه نمود.
بادکش گرم کلیه ها در این بیماران به طور مرتب و نیز گرم کردن و گرم نگهداشتن کلیه ها و مثانه می تواند به دفع بهتر ادرار و کاهش مایعات اضافی تجمع یافته در بدن کمک کند.
بیماری سیروز کبدی, تدابیر سیروز کبدی, درمان سیروز کبدی, سیروز کبدی
