«سنگ مجاری ادراری»
یکی از مهم‌ترین راه‌‌های پیشگیری از بروز سنگ و درمان آن، جلوگیری از ایجاد فضولات و اخلاط غلیظ و لزج در بدن می‌باشد. این مهم جز با تقویت معده و قوت هاضمه و دستگاه گوارش و پرهیز از مواد غذایی مولد اخلاط غلیظ امکان پذیر نخواهد بود. بنابراین توجه به دستگاه گوارش در پیشگیری و درمان این بیماری از اهمیت بسزایی برخوردار است که در این خصوص باید نکات زیر را مد نظر قرار داد:
– بایستی غذا را زیاد جوید تا کاملا با آب دهان آغشته شود. (یکی از بهترین تدابیر در پیشگیری و درمان همین توصیه است).
– از پرخوری پرهیز نموده و در تقویت معده کوشید تا خوراک را به خوبی گوارش دهد.
– باید پیوسته شکم لینت داشته باشد. یکی از توصیه‌‌های موثر در این زمینه استفاده از جوشانده انجیر، سپستان، فلوس و ترنجبین است.
– یکی دیگر از اقدامات موثر، ماساژ بدن و استفاده از حمام به حد اعتدال است. زیرا یکی از علل تولید سنگ‌‌های مجاری ادراری، پرخوری، عدم تحرک و یک جا نشستن است. لذا ورزش معتدل و ملایم نیز برای این بیماران مفید خواهد بود. انجام ورزش‌‌های طاقت‌فرسا و شدید و نیز آمیزش جنسی مفرط و پی‌درپی و همچنین خستگی زیاد مناسب نیست. این بیماران هرگز نباید در حالت سیری و پر بودن شکم به ورزش بپردازند؛ چرا که خود زمینه‌ساز ایجاد سنگ خواهد شد.
– یکی از عاداتی که مبتلایان به سنگ باید از آن بپرهیزند، شب غذا خوردن است. مخصوصا غذاهای سنگین و دیر هضم.
فرآورده‌‌های غذایی نامناسب برای مبتلایان به سنگ‌‌های مجاری ادراری:
گوشت‌‌های مضر: گوشت شتر، گوشت گاو و گوساله، گوشت گاومیش، گوشت‌‌های مانده، ماهی شور و تازه، گوشت بز نر.
نان‌‌های مضر: نان فطیر و نان حواری (نان گندمی که آرد آن نرم بوده و در گرفتن سبوس آن زیاده‌روی شده باشد.)
میوه‌‌های مضر: میوه‌‌های دیر هضم مثل شفتالو، زردآلو، گلابی، سیب پوست نگرفته، میوه‌‌های نارس.
غذاهای مضر: شیرها، کله پاچه، حلیم، حلواهای لزج، رشته، ماکارونی، غذاهای مانده و فریزری، غذاهای کارخانه‌ای، بادمجان، تخم مرغ زیاد پخته، پنیر، هرچیزی که از آرد و نشاسته بپزند.
سایر مواد غذایی مضر: شیرینی‌جات مصنوعی به مقدار زیاد، قهوه، شکلات، کاکائو.
فرآورده‌‌های غذایی مناسب مبتلایان به سنگ کلیه:
گوشت‌‌های مفید:
– گوشت جوجه مرغ، مرغ خانگی چاق، جوجه کبوتر، تیهو، دراج، پرستو، قرقاول، کبک، بلدرچین، بره، بزغاله که بهتر است به طریق اسفیدباج پخته شود.
– یکی از بهترین غذاها برای این بیماران پختن گوشت پرستو با روغن بادام شیرین، آب کرفس، پیاز، نخود کوبیده و نمک است که بعد از پختن گشنیز، دارچین و خولنجان به آن‌ها اضافه می‌شود.
– پختن گوشت جوجه کبوتر در روغن کنجد (بدون آب و نمک) جهت خرد شدن سنگ و اخراج آن توصیه می‌شود.
– مداومت در خوردن گوشت بسیار موثر است. با ترب سیاه و نخود طبخ شود.
– اغتذا با گوشت دراج از بهترین غذاهای ایشان است.
نان‌‌های مفید: نان خشکار (نانی است که گندم آن را شسته و سبوس آن را نیز نگرفته باشند.) بهتر است نان خشکار را با کمی کره یا شیره انگور به عنوان مصلح استفاده کرد.
میوه‌‌های مفید: خیار، آلبالو، انجیر، انگورسفید، خربزه، زالزالک، ولیک. بیماران می‌توانند یک ساعت پس از مصرف غذا از این میوه‌ها به جز خربزه استفاده نمایند. خوردن خربزه قبل از غذا توصیه می‌شود. مصلح انگور زیره و رازیانه است که باید مقدارکمی از آن‌ها همراه با انگور مصرف شود. زیره و رازیانه از بذرهای مفید برای سنگ کلیه‌اند.
خشکبار مفید:
بادام، فندق، پسته، کنجد، مویز، انجیر خشک. در پسته قوت شکنندگی سنگ وجود دارد. کسانی که کلیه سرد دارند، دانه مویز را بیرون آورده و به جای آن دانه فلفل قرار داده و میل نمایند. این ترکیب در از بین بردن سنگ کلیه و مثانه بی‌بدیل است.
روغن‌‌های مفید: روغن بادام، روغن کنجد، روغن زیتون.
ترشی‌‌های مفید: ترشی کبر و ترشی مارچوبه.
شربت‌‌های مفید: شربت آلبالو، شربت مارچوبه، شربت آب و عسل (شکر) با لیموترش.
شربت آلبالو: شب 200گرم آلبالو را در800گرم آب خیسانده و صبح جوشانده تا آب آن به نصف برسد. سپس صاف نموده و با 800گرم شکر به قوام آورده شود. مقدار مصرف هر روز 30 گرم از آن می‌باشد.
شربت مارچوبه: 150گرم مارچوبه در 5/1لیتر آب جوشانده و صاف شود. سپس با 800گرم شکر به قوام آورده روزانه 25گرم میل گردد.
شربت آب و عسل(شکر) و لیمو ترش: مقداری شکر یا عسل را در ظرفی می‌ریزند و آنقدر آب لیمو روی آن می‌ریزند که رویش را بگیرد. یک شبانه روز در ظرف بسته در دمای معمولی بماند. سپس صاف نموده و با مقداری آب لیمو که آن را ترش گرداند به قوام می‌آورند.
حبوبات مفید: ماش پوست کنده، باقالی، نخود. آب جوشانده باقالی از تولید سنگ کلیه جلوگیری می‌نماید.
سبزیجات مفید:
در صورت سرخ شدن ادرار از خوردن کرفس خودداری شود کرفس، کنگر، کاکوتی، شوید، پونه، کاسنی، برگ ترب، مارچوبه، حماض(ترشک)، ترب، ترتیزک آبی،. سیر، کدو و کلم قمری نیز برای سنگ کلیه مفیدند. خوردن سیر هفت روز پشت سر هم ناشتا در دفع سنگ کلیه موثر است.
سایر غذاهای مفید: زرده تخم مرغ نیم برشت، رب سیب، رب به. زیتون پرورده (زیتونی که در آب و نمک پرورده باشند) که با غذا خورده شود نه قبل یا بعد از آن. نخودآب با شیره تخم قرطم (بذرکافشه)، آش ساده بدون کشک و رشته با گوشت بزغاله یا مرغ چاق، خورشت اسفناج، خوراک کدو و اسفناج با ماش، آش‌‌های زیره دار، کشک جو.
سوپ مخصوص کلیه:
جو و ماش پوست کنده، گوشت جوجه کبوتر که در روغن کنجد بدون نمک و آب طبخ شده باشد، گزنه، برگ و شاخه‌‌های نازک انگور، سیاه دانه، پودر تخم خربزه، پوست خربزه، هندوانه و پوسته داخلی سنگدان مرغ، خارخسک و خارشتر که به طور جداگانه پخته و به قوام آورده سپس به سوپ اضافه شود.
نکته: اضافه کردن پیه ماکیان به غذاها موجب شکستن سنگ کلیه می‌گردد.
ادویه‌جات گرم مفید برای سنگ:
رازیانه، تخم کرفس، انیسون، آویشن، سیاه‌دانه، دارچین، فلفل، زنیان، زیره.
ادویه‌جات سرد مفید برای سنگ:
تخم خیار، خارخسک، تخم هندوانه، تخم کدو.
ادویه‌جات معتدل:
پرسیاوشان، تخم خربزه.
چند توصیه برای مبتلایان به سنگ‌‌های مجاری ادراری:
– استفاده از آبزن (نشستن در آب جوشانده داروهایی که برای کلیه مفیدند. نوشیدن داروهای کلیه و ادرارآورها در حالی که بیمار در آبزن است، موثرتر و سریع الاثر است)
– روغن مالی ناحیه کلیه‌ها، کمر، زیر ناف، پشت با روغن‌‌های خیری (شب بو)، بنفشه، شوید، بابونه، ترب، به حسب رعایت مزاج.
– پیاده‌روی، لی‌لی کردن (بالا و پایین پریدن روی یک پا) پایین آمدن از نردبان و پله. گرم نگه داشتن کلیه‌ها با سبوس، گندم و یا ارزن یا نمک گرم شده. بستن کمر و شکم با شال. ریختن آب نیم گرم روی کلیه‌ها. گرم کردن کلیه‌ها با اتو.
– نوشیدن یک جرعه آب میان غذا یا بعد از ناهار یا ناشتا گاه‌گاهی، منع توليد سنگ می‌کند. روزها آب ایستاده و شب‌ها نشسته میل شود. پوشیدن لباس پشمی مضر است. خوابیدن‌روی بستر کتان مفید و بر روی بستر پشمی و ابریشمی نیز مضر است.
– مصرف ماءالجبن، آب جوشانده هسته خرمای کوبیده، آب کاسنی، آب کرفس، آب ترب به میزان 1 تا2 استکان در هر بامداد، آب برگ ترب، آب شلغم، آب نخود با روغن زیتون.
– برگ پنیرک را پخته با عسل و روغن گاوی چند روز همراه با غذا به بیمار داده شود.
– پرهیز از پرخوری، غذا خوردن در حال سیری به ویژه شب، حرکت بعد از غذا، افراط در فعالیت‌‌های جسمانی، خستگی زیاد، پرهیز از خوردن اسفناج با ماست زیرا مولد سنگ است.
– پوسته درونی سنگدان مرغ و مرغابی به اندازه 5 تا 6 نخود روزانه. یا بدین ترتیب که پوسته را پس از تمیز کردن کوبیده و نرم ساییده و یک گرم از آن پس از صرف ناهار و شام مصرف شود. می‌توان از آن در سوپ نیز استفاده کرد.
– پوسته نازک روی خربزه پس از تمیز کردن می‌توان با کارد یا رنده آن را ریز کرده روزی تا نیم مثقال از آن را میل کرد. یا با عسل به صورت حب درآورد. مصرف روزانه از تخم خربزه نیز مفید است.
– تخم شلغم را در ترب پخته یک روز در میان 10گرم مصرف شود.
– مداومت در خوردن انجیر یا کرفس. خوردن سیاه دانه با عسل (سیاه دانه را کوبیده بلافاصله با عسل ترکیب کنند.) به مقدار 10 گرم با آب برگ ترب.
– دم‌کرده سنبل الطیب خوب است.
– در صورت درد شدید، نشستن در آب گرمی که در آن شنبلیله، ختمی، شوید، بابونه جوشانده باشند و روغن به آن افزوده شده باشد، موجب تسکین درد می‌شود. ماساژ موضع با روغن‌ها و آب گرم را ادامه دهند تا درد ساکن شود. خوابیدن به پشت خوب است.
– کثرت استحمام در حمام‌هایی که آب آن گوگردی است شکننده سنگ است. اگر استحمام در آب‌‌های گوگردی موجب جوش زدن بدن شود، پارچه‌ای را در آب جوشانده محتوی داروهای دافع سنگ (پرسیاوشان، پونه، کرفس و…) فرو برده و بر بدن بمالند، مانع ایجاد جوش شده و جوش‌‌های موجود را نیز بهبود می‌بخشد. اگر این پارچه را در موضع سنگ قرار دهند سنگ را تحلیل می‌برد.
– اگردر ادرار ریگ مشاهده شود، استحمام چندین بار در طول روز، روغن مالی ناحیه کلیه‌ها با روغن نرگس یا خیری یا شوید، توصیه می‌شود.
– اگر اطفال دچار سنگ کلیه یا ریگ در کلیه شوند، مادر شیرده از غذاهای تر غلیظ پرهیز کند.
